19 ΜΑΪΟΥ / ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΠΟΝΤΟ

19 Μαῒου, ημέρα μνήμης του Πόντου της οικονομικής ανάπτυξης, του πνεύματος και του πολιτισμού.
              Του Πόντου που δεν κατάλαβε εγκαίρως ότι οι φυσικοί του σύμμαχοι και υποστηρικτές δεν μπορούσαν να υποστηρίξουν στρατιωτικά το δίκαιο αίτημα του ποντιακού λαού για Ελευθερία.
              Του Πόντου που δεν είχε στρατό για να αντιτάξει όταν ο Κεμάλ ξαμόλυσε τους Τσέτες δολοφόνους του οπλισμένους με τα όπλα των Μπολσεβίκων.

Φάνη Κλεάνθη «Γιατί ο Βενιζέλος είπε όχι στους Πόντιους»

1919. Η όλη υποστήριξη του Βενιζέλου προς τον προς τον Πόντο ήταν χλιαρή.

 Πρώτον, γιατί ο Βενιζέλος απέβλεπε στο να φτάσει η Ελλάδα στα πρόθυρα της Κωνσταντινούπολης, να πατήσει πόδι στην Ιωνία και να παγιώσει αυτή την επέκταση για την οποία ήδη είχε συναντήσει ζωηρές αντιδράσεις που με άπειρες δυσκολίες εξουδετέρωσε ή παρέκαμψε. Δεν ήθελε, λοιπόν, να φανεί υποστηρίζοντας υπερφίαλες αξιώσεις.

Δεύτερον, γιατί, λόγω της γεωγραφικής θέσης του Πόντου, θα ήταν ακατόρθωτο εγχείρημα η αποστολή στρατευμάτων για την απελευθέρωσή του. Κι αν ακόμα η Αντάντ επιδίκαζε στην Ελλάδα, με τη συνθήκη των Σεβρών, και τον Πόντο, πάλι δεν θα μπορούσαμε να τον κρατήσουμε, γιατί ήταν πολύ μακριά από τις βάσεις ανεφοδιασμού και η διασπορά των στρατιωτικών δυνάμεων θα ήταν σε βάρος μας. Ενώ ο Κεμάλ θα είχε την ευχέρεια να μετακινεί το στρατό του άλλοτε κατά του βορείου και άλλοτε κατά του δυτικού μετώπου.

Τρίτον, γιατί οι Τουρκο- Σοβιετικές συνεννοήσεις και συμφωνίες είχαν δημιουργήσει μία νέα τάξη πραγμάτων στην περιοχή της Ανατολικής Μικρασίας, Πόντου, Καυκάσου, Περσίας και προξένησαν πολλές ανησυχίες στην Αγγλία και στις άλλες Δυτικές Δυνάμεις που ενδιαφέρονταν για την εκμετάλλευση των πετρελαιοφόρων περιοχών.

Όλα αυτά τα έβλεπε ο Βενιζέλος και αποθάρρυνε τις επιτροπές των Ποντίων που πολιορκούσαν τις αντιπροσωπείες των Μεγάλων στις Διασκέψεις. Η ένωση του Πόντου με την Ελλάδα ήταν κάτι παραπάνω από ανέφικτη, ήταν ουτοπική - αυτό έβλεπε Βενιζέλος. Η λύση της ίδρυσης αυτόνομης Ποντιακής Δημοκρατίας ήταν ανεφάρμοστη. Μόνη διέξοδο στο ποντιακό πρόβλημα είδε ο Μεγάλος Κρητικός την ομοσπονδιακή ένωση του Πόντου με την Αρμενία.

Τη λύση αυτή αποδέχτηκαν τελικά οι εκπρόσωποι των Ποντίων και τον Γενάρη του 1920 υπογράφτηκε συμφωνία από τον Πρόεδρο της Αρμενικής Δημοκρατίας Χατισιάν και τον Μητροπολίτη Τραπεζούντας Χρύσανθο, ως εκπρόσωπο των ελληνικών κοινοτήτων και οργανώσεων του Πόντου. Όμως η ομοσπονδία δεν επέζησε. Γιατί οι Πόντιοι δεν είχαν στρατό - οι Άγγλοι δεν επέτρεψαν τη συγκρότηση Εθνικού Ποντιακού στρατού -  ο στρατός των Αρμενίων ηττήθηκε στο Ερζερούμ  και οι Ρώσοι ήρθαν σε συμφωνία με τον Κεμάλ, του παραχώρησαν τις περιοχές Καρς  και Αρνταχάν και αντιστοίχως πήραν την υπόλοιπη Αρμενία και την ενσωμάτωσαν στην ΕΣΣΔ σαν σοσιαλιστική δημοκρατία.