Προσεγγίζοντας τον Θουκυδίδου Περιλέους Επιτάφιο ως Δημηγορία

 αφαιρούμε το περιστασιακό και διαβάζουμε τον

Επιτάφιο πίσω από τον Επιτάφιο, τον Επιτάφιο της Αθήνας. 

Είναι δύσκολο να κερδίσω την επιδοκιμασία όλων, γιατί όσοι ξέρουν την πραγματικότητα θα έχουν την εντύπωση ότι τα λόγια αδικούν την αλήθεια, ενώ οι υπόλοιποι, ακούγοντας πράγματα που τους ξεπερνούν, θα εκφράζουν δυσπιστία. Παρόλα αυτά θα συνεχίσω, γιατί κάποια πράγματα πρέπει να τ’ ακούσουν όλοι, πολίτες και ξένοι.

Θέλοντας να μιλήσω για την πόλη θα αναφερθώ πρώτα στους πολίτες της. Πολίτες που απέκρουσαν τους επιδρομείς και δημιούργησαν την Αθηναϊκή ηγεμονία εξασφαλίζοντας έτσι στην πόλη απόλυτη αυτάρκεια σε πόλεμο και σε ειρήνη.

Στη συνέχεια θα μιλήσω για  το πολίτευμα και τις αρχές που έφεραν την πόλη σ’ αυτήν την ακμή και τους τρόπους ζωής που έκαναν την πόλη μεγάλη.

Το πολίτευμά της η πόλη δεν το έχει αντιγράψει από άλλους, αντιθέτως οι άλλοι αντιγράφουν το πολίτευμά τους από αυτήν. Λέγεται δημοκρατία γιατί η εξουσία βρίσκεται στα χέρια του Δήμου, του λαού, και όχι στα χέρια της ολιγαρχίας.

Οι αρχές πάνω στις οποίες στηρίζεται το πολίτευμα είναι: Ισονομία που σημαίνει ότι  όλοι οι πολίτες είναι ίσοι μπροστά στον νόμο όταν διεκδικούν το δίκιο τους στα δικαστήρια. Αξιοκρατία που σημαίνει ότι τα ανώτατα αξιώματα ανατίθενται σ’ αυτούς που διακρίνονται σε αρετή. Ισότητα που σημαίνει ότι δίνεται σε όλους, ασχέτως της οικονομικής και κοινωνικής τους θέσης, η ευκαιρία να παίρνουν πολιτικές θέσεις στην πόλη. Ελευθερία σε κάθε έκφανση της  δημόσιας και ιδιωτικής ζωής. Δικαιοσύνη που σημαίνει ότι όλοι, όχι από φόβο αλλά από αίσθημα δικαίου και συνειδητά, υπακούν στις αρχές της πόλης και τους νόμους και ιδιαίτερα σ' εκείνους τους νόμους που προστατεύουν τα δικαιώματα των ασθενεστέρων.

Όσον αφορά στον τρόπο ζωής: η ζωή στην πόλη είναι ευχάριστη. Γίνονται γιορτές και αγώνες όλο το χρόνο. Τα σπίτια είναι ωραία για να ησυχάζουν οι άνθρωποι από τις καθημερινές έννοιες ενώ μέσα σ’ αυτά η δύναμη της πόλης εξασφαλίζει αφθονία και ποικιλία αγαθών από κάθε γωνιά της γης.

Αυτή η πόλη δεν είναι κλειστή και αποκομμένη από φόβο μήπως την κατασκοπεύσουν οι ξένοι. Ούτε κρατάει τους πολίτες της σε διαρκή πολεμική προετοιμασία, γιατί το θάρρος την ώρα της μάχης πηγάζει από την εσωτερική παρόρμηση του καθενός να υπερασπιστεί  τον τρόπο ζωής του. Δεν καταπονεί τους πολίτες της με επίπονες πολεμικές ασκήσεις, αλλά τους εμπνέει το φρόνημα για να επιβάλλουν την κυριαρχία της. Αυτή η εσωτερική παρόρμηση είναι που δίνει την νίκη, αντίθετα με τους αντιπάλους που για να την αντιμετωπίσουν ζουν όλο τον καιρό με πειθαρχία και επίπονη άσκηση. Το αποτέλεσμα είναι οι πολίτες αυτής της πόλης να είναι διπλά κερδισμένοι, γιατί και περνάνε καλά στην ειρήνη και είναι το ίδιο αποτελεσματικοί όταν χρειαστεί να αγωνιστούν. Και θα προσθέσω ακόμη ότι, σε αντίθεση με τους αντιπάλους, δεν φοβούνται να διασπάσουν τις δυνάμεις της πόλης τους σε πολλά μέρη της γης και σε πολλές επιχειρήσεις του στρατού και του ναυτικού, γιατί η πόλη έχει αξιοθαύμαστη δύναμη. Για όλα αυτά η πόλη αξίζει τον θαυμασμό και για πολλά άλλα.

Και ακόμη μερικά πράγματα σχετικά με τον τρόπο ζωής στην πόλη. Οι πολίτες της μαθαίνουν να αγαπάνε το ωραίο σε συνδυασμό με το μέτρο και καλλιεργούν τα γράμματα χωρίς να γίνονται μαλθακοί. Επίσης μαθαίνουν να χρησιμοποιούν τον πλούτο για να κάνουν έργα και να θεωρούν ντροπή το να μη προσπαθούν να ξεφύγουν από τη φτώχεια. Κυρίως μαθαίνουν ότι παράλληλα με τις ιδιωτικές τους δουλειές, οφείλουν να ασχολούνται με τα πολιτικά πράγματα. Μάλιστα αυτόν που δεν ασχολείται με τα κοινά δεν τον θεωρούν φιλήσυχο αλλά άχρηστο. Επειδή είναι πολίτες μιας τέτοιας πόλης μόνο αυτοί μπορούν στη συνέλευση να συζητούν  και να υπολογίζουν με ακρίβεια τους κινδύνους μιας πολεμικής επιχείρησης - χωρίς η γνώση αυτή να τους φέρνει φόβο - και να προσφέρουν τον εαυτό τους για να προστατέψουν την ελευθερία της πόλης. Άνδρες αυτοδύναμοι, πολυπράγμονες, εύστροφοι που τους δημιούργησε η πόλη  και πάνω στους οποίους στηρίζει την δύναμή της. 

Η πόλη είναι σχολείο της Ελλάδας, μια πόλη ανώτερη από τη φήμη της, μια πόλη που έχουν νιώσει την ανωτερότητά της οι εχθροί που νικήθηκαν σε ξηρά και θάλασσα, μια πόλη που κάνει όσους υποτάχθηκαν στην δύναμή της ως σύμμαχοι ή ως υπήκοοι να είναι περήφανοι που συμπορεύονται μαζί της, μια πόλη κυρίαρχη που έχει αφήσει παντού τρόπαια, μια πόλη που θα θαυμάζουν οι μεταγενέστεροι, μια πόλη για την οποία ο καθένας επιλέγει να πεθάνει για να την κρατήσει ζωντανή, αφού μόνο σ’ αυτήν και με τον τρόπο ζωής που αυτή του εξασφαλίζει αξίζει να ζει, μια πόλη που την στολίζουν τα ανδραγαθήματα των ανδρών της.