Τρίτη 31 Μαρτίου 2015


Με αφετηρία τα Πολιτικά του Αριστοτέλη
σχολιάζουμε την συγκαιρική πραγματικότητα.

Ο Αριστοτέλης διευκρινίζει ότι αυτό που λέμε κράτος είναι το σύνολο των πολιτών που έχουν κατανείμει την εξουσία και έχουν οργανώσει το πολιτικό και το οικονομικό τους σύστημα. Από τον ρόλο που έχουν αναλάβει οι πολίτες μέσα στο κράτος τους προκύπτει και η φύση του πολιτεύματος και τα χαρακτηριστικά της χώρας. Έτσι όταν οι πολίτες είναι ενεργοί, ενάρετοι και άξιοι, πολίτευμά τους είναι η δημοκρατία και η χώρα τους έχει αυτάρκεια, δηλαδή οικονομική ευμάρεια, ανάπτυξη, στρατιωτική ισχύ, χρηστή διοίκηση και δικαιοσύνη, με λίγα λόγια αυτοδυναμία και ανεξαρτησία σε όλους τους τομείς, είναι μια χώρα στην οποία αξίζει να ζεις.

Άρα, όταν σήμερα οι πολίτες στην μεγάλη τους πλειοψηφία είναι πλημμελώς πληροφορημένοι και χειραγωγούμενοι, ματαιόδοξοι, ημιμαθείς, διαρκώς πολιτικολογούντες χωρίς πολιτική συνείδηση, ατομιστές και αιθεροβάμονες που αρνούνται να δουν ότι τα πράγματα χωρίς κόπο και προσπάθεια εκ μέρους τους θα ακολουθήσουν την λογική των αριθμών και όχι τις προσδοκίες τους, ευλόγως το πολίτευμα  είναι διεφθαρμένη μαζοκρατία, όπου την εξουσία - με την πλήρη στήριξη των ως άνω πολιτών -  την νέμονται αφιλοσόφητοι και ανιστόρητοι, ανερμάτιστοι, ψεύτες, λαϊκιστές, αλαζόνες, μισαλλόδοξοι, δογματικοί, καθεστωτικοί και επικίνδυνα ανίκανοι πολιτικοί και αναποδράστως η χώρα θα παραμένει εξαρτημένη και ταπεινωμένη, μια χώρα στην οποία λυπάσαι που ζεις.


Δευτέρα 30 Μαρτίου 2015

Μη αγαπητοί μου κουλτουριάρηδες, που δεν χάνετε ευκαιρία
να στηλιτεύσετε τα γεγονότα.

Ανάμεσα στα πολλά που σας κάνουν να νιώθετε παραγκωνισμένοι είναι ότι το κοινό παρακολουθεί με συγκίνηση, ακόμη και έκσταση, καλλιτεχνικές παραγωγές ξένες προς την ελληνική πολιτιστική και καλλιτεχνική παιδεία που με νύχια και δόντια ελέγχετε. Πού βρίσκετε το περίεργο; Το ελληνικό κοινό, όπως όλοι οι άνθρωποι, νιώθει την ψυχική παρόρμηση να συμμετέχει σ’ αυτό που του έχει λανσαριστεί ως σπουδαίο και μεγάλο.
Και βέβαια στις συχνές μιντιακές σας εμφανίσεις δεν χάνετε την ευκαιρία να εξαπολύσετε δριμεία κριτική για να απαξιώσετε την πολιτιστική αξία τέτοιων καλλιτεχνικών γεγονότων, ξεχνώντας  ότι η βεβιασμένη γενίκευση είναι επισφαλής και ότι το πιθανότερο είναι ανάμεσα στα πολλά να υπάρχουν κάποια που θα έχουν μηνύματα και θα εμπνεύσουν ιδέες, πίστη, πάθη και οραματισμούς.
    Για το τέλος φυλάτε πάντοτε το πιο χαζό, κάνετε μια πολεμική δήλωση κατά της παγκοσμιοποίησης και της επαπειλούμενης πολιτισμικής «ομοιογενοποίησης». Σαν να μη καταλαβαίνετε, άνθρωποι του πνεύματος εσείς, ότι η παγκοσμιοποίηση και η άμεση πολιτισμική αλληλεπίδραση είναι φυσικά φαινόμενα που δημιούργησε η τεχνολογία. Για να σας το πω απλά, αν, τελείως υποθετικά, αν λέω, αν σήμερα κάποιος από σας δημιουργούσε κάτι πραγματικά καινούργιο και σημαντικό, αυτό μέσω διαδικτύου θα γινόταν ακαριαίως γνωστό και πρότυπο μίμησης παγκοσμίως. Έτσι, είτε το θέλατε είτε όχι, θα είχατε συμβάλει άμεσα στην πολιτισμική ομοιομορφοποίηση! Συγχαρητήρια λοιπόν, αύριο μπορείτε ασφαλώς να δηλώσετε ότι είσθε εναντίον της βροχής, αλλά δεν θα σταματήσει να βρέχει.


Παρασκευή 27 Μαρτίου 2015

Αγαπητέ μου φίλε,

Για την τύχη δεν θα συμφωνήσουμε. Εσύ υποστηρίζεις ότι η  τύχη για τον άνθρωπο έχει καθοριστικό ρόλο. Λες δηλαδή ότι η κοινωνική θέση, λόγου χάριν, και η οικονομική κατάσταση της οικογένειας είναι τυχαίοι παράγοντες, καθοριστικοί όμως για το μέλλον· κι ακόμη ότι είναι δώρο καλής τύχης το να βρεθείς μπροστά σε κάποιον που θα σε εμπνεύσει, ενώ το να βρεθεί μπροστά σου αυτός που θα σε παρασύρει είναι τρικλοποδιά που βάζει η τύχη για να παίξει μαζί σου· το ίδιο και το να βρεθείς ή να μην βρεθείς στο λάθος μέρος τη λάθος στιγμή.

Θα συμφωνήσω μαζί σου μόνο στο τελευταίο. Αυτό το «τυχαίο» είναι μια σειρά γεγονότων που οδηγούν σε κάποια αποτελέσματα έξω από τους στόχους και τα σχέδια των ανθρώπων, χωρίς όμως αυτά τα γεγονότα να εκπορεύονται από μια ανώτερη βούληση που έχει ένα προδιαγεγραμμένο σχέδιο για τον καθένα. Εντάσσω δηλαδή αυτό το «τυχαίο» σε μια μηχανιστική αιτιοκρατία. Εδώ για μένα τελειώνει ο ρόλος του τυχαίου.

Για όλα τα άλλα ισχύει αυτό που είπε ο Ηράκλειτος " Ήθος ανθρώπω δαίμων", που πάει να πει ότι την καλή ή την κακή τύχη την ορίζει στον άνθρωπο το ήθος του. Με τον όρο ήθος οι αρχαίοι εννοούσαν την κρίση, την σύνεση, την ανδρεία, την αποφασιστικότητα, την σταθερή βούληση, την επιμονή, την αντοχή, την αυτοσυγκράτηση απέναντι σε ανεξέλεγκτες παρορμήσεις, την προσωπικότητα και την πρωτοβουλία, όλα αυτά που επιτρέπουν στον άνθρωπο να διαγράψει την πορεία της ζωής του με τους δικούς του όρους.

Οι δυσκολίες και οι ευκαιρίες, φίλε μου, είναι μέρος του παιχνιδιού της ζωής, δεν είναι τύχη, είναι προκλήσεις, αλλά το παιχνίδι αυτό θέλει δυνατούς παίχτες που δεν θα κάμπτονται στις δυσκολίες και δεν θα χάνουν τις ευκαιρίες, για να κάθονται στο τέλος να κλαίνε πάνω από το σπασμένο βάζο μεμψιμοιρώντας για την «τύχη» τους.


Σε χαιρετώ, πάντα φίλη σου.
Ας πεθάνει. Θα ξαναγεννηθεί.

Περί «αθλητισμού» ο λόγος. Υποστηρίζω ότι πρέπει να καταργηθούν όλα τα μη αθλητικά κίνητρα στους στίβους, στο ποδόσφαιρο, στο μπάσκετ, στον σχολικό αθλητισμό, παντού. Δεν γίνεται, μου λένε, γιατί, αν δεν υπάρχουν υψηλές αμοιβές και ανταποδοτικά οφέλη, ο αθλητισμός θα πεθάνει. Ας πεθάνει μαζί με την ατιμία, την απάτη, την αλαζονεία, την βία και την βρωμιά του. Ας πεθάνει μαζί με το αισχρό πρότυπο που εκπέμπει. Θα ξαναγεννηθεί κάποτε. Όταν ξαναγεννηθούν στην κοινωνία η άμιλλα, το φιλότιμο, η αίσθηση του δικαίου και του μέτρου, η σεμνότητα και η πίστη στις ιδέες και τα σύμβολα, τότε θα ξαναγεννηθεί και ο Αθλητισμός.


Δευτέρα 23 Μαρτίου 2015

Ο διάλογος των Μηλίων σε σημερινή γλώσσα. 
Άλλωστε και ο αγαπημένος μου Θουκυδίδης τα έγραψε όπως περίπου πίστευε ότι ειπώθηκαν. 

Αθηναίοι πρέσβεις: Θέλατε διάλογο κορυφής. Δεχθήκαμε. Ας κάνουμε, λοιπόν, διάλογο.
Μηλίων εκπρόσωποι: Τι διάλογο να κάνουμε όταν εσείς έχετε προδιαγράψει το μέλλον μας, ή καταστροφή ή υποταγή.
Αθηναίοι: Αν αυτό πιστεύετε, σταματάμε.
Μήλιοι: Ξέρουμε ότι μιλάμε για τη σωτηρία μας, γι’ αυτό ας συνεχίσουμε.
Αθηναίοι: Ας αφήσουμε τα προσχήματα. Ξέρετε και ξέρουμε και όλοι αποδέχονται, πως το δίκαιο ισχύει μεταξύ ίσων, αλλιώς οι δυνατοί κάνουν ό,τι τους επιτρέπει  η δύναμή τους κι οι αδύναμοι υποχωρούν κι αποδέχονται.
Μήλιοι: Αυτό δεν σας συμφέρει γιατί μπορεί να βρεθείτε εσείς κάποτε στη θέση του αδύνατου.
Αθηναίοι: Αυτό θα συμβεί μόνο αν δεν προστατέψουμε την ηγεμονική μας θέση, αλλά αυτό είναι δικό μας θέμα. Εδώ ήρθαμε γιατί συμφέρει και εμάς  να σωθείτε ερχόμενοι κάτω από την προστασία της Αθηναϊκής ηγεμονίας και εσάς να σώσετε με αυτόν τον τρόπο την πόλη σας. Έχουμε κοινό συμφέρον.
Μήλιοι: Ποιο κοινό συμφέρον, όταν αυτό που προτείνετε σημαίνει ότι εμείς θα γίνουμε δούλοι κι εσείς κύριοί μας;
Αθηναίοι: Υπάρχει κοινό συμφέρον, γιατί εσείς δεν θα καταστραφείτε κι εμείς, αν δεν σας καταστρέψουμε, θα αποκομίσουμε κέρδος.
Μήλιοι: Δηλαδή αποκλείεται να δεχθείτε ουδετεροφιλία;
Αθηναίοι: Αποκλείεται, γιατί η φιλία σας μπορεί να μας βλάψει περισσότερο από το μίσος σας, αφού η φιλία σας θα μπορούσε να ερμηνευτεί από τους υπηκόους μας σαν δείγμα αδυναμίας να σας επιβληθούμε δια της βίας, ενώ το μίσος σας θα είναι απόδειξη της δύναμης μας.
Μήλιοι: Μα δεν είναι ίδια η δική μας περίπτωση και η δική τους.
Αθηναίοι: Όχι είναι χειρότερη. Γιατί είναι ζήτημα όχι μόνο δύναμης αλλά και ασφάλειας για εμάς να υποτάξουμε εσάς τους πιο αδύνατους που μάλιστα μας εναντιώνεστε σ’ ένα πεδίο που θεωρούμαστε κυρίαρχοι.
Μήλιοι: Ας μην αναφερθούμε στο τι είναι δίκαιο και τι άδικο, γιατί δεν συζητάτε επ’ αυτού. Ας μιλήσουμε πάνω στο συμφέρον. Πώς σας συμφέρει μια ενέργεια που θα στρέψει εναντίον σας ακόμη κι αυτούς που σήμερα δεν είναι εχθροί σας από φόβο μήπως κάποτε πάθουν τα ίδια; Πώς θα σας επιφέρει ασφάλεια μια ενέργεια που θα ενισχύσει το στρατόπεδο των αντιπάλων σας;
Αθηναίοι: Εμείς θέλουμε να προλάβουμε κινδύνους από απερίσκεπτες ενέργειες των υπηκόων μας.
Μήλιοι: Κι εμείς δεν θέλουμε να φανούμε δειλοί, αλλά θέλουμε να προστατέψουμε την ελευθερία μας όσο είμαστε ακόμη ελεύθεροι.
Αθηναίοι: Δεν είναι θέμα δειλίας, όταν ο αντίπαλος είναι τόσο ισχυρότερος. Είναι θέμα σωτηρίας της πατρίδας σας.
Μήλιοι: Όσο αγωνιζόμαστε υπάρχει ελπίδα.
Αθηναίοι: Μην εμπιστευτείτε τη μοίρα σας που κρέμεται σε μια κλωστή σε αβέβαιες ελπίδες που θα σας καταστρέψουν.
Μήλιοι: Εμπιστευόμαστε την τύχη μας στους θεούς που βοηθούν τους δίκαιους απέναντι στους άδικους και στους Λακεδαιμονίους που θα μας βοηθήσουν λόγω συγγένειας. Δεν είναι λοιπόν παράλογο το θάρρος μας.
Αθηναίοι: Δεν αισθανόμαστε ότι διαπράττουμε αδικία στα μάτια των θεών γιατί και μεταξύ τους και στη φύση το δίκαιο το επιβάλλει ο ισχυρός. Έτσι το βρήκαμε έτσι κάνουμε κι εσείς το ίδιο θα κάνατε αν είσαστε δυνατοί. Όσο για τους Λακεδαιμονίους είστε ανόητοι να πιστεύετε ότι θα σας βοηθήσουν. Αυτοί θεωρούν έντιμο και δίκαιο ό,τι τους συμφέρει.
Μήλιοι: Ακριβώς γι’ αυτό πιστεύουμε ότι θα μας βοηθήσουν.
Αθηναίοι: Δεν καταλαβαίνετε ότι για τους Λακεδαιμόνιους συμφέρον είναι η ασφάλειά τους, ενώ το δίκαιο και το έντιμο εγκυμονούν κινδύνους που δεν είναι διατεθειμένοι να αποτολμήσουν;
Μήλιοι: Στην περίπτωσή μας ο κίνδυνος για τους Λακεδαιμονίους δεν είναι μεγάλος.
Αθηναίοι: Για τους Λακεδαιμονίους το θέμα δεν είστε εσείς αλλά ότι δεν έχουν τόση εμπιστοσύνη στις δυνάμεις τους ώστε να τα βάλουν μαζί μας σε χώρο όπου έχουμε σαφή υπεροχή.
Μήλιοι: Μπορεί να καλέσουν κι άλλους και να υπάρξει κλιμάκωση της σύγκρουσης και τότε να πρέπει να αγωνιστείτε για τον εαυτό σας.
Αθηναίοι: Είπαμε να μιλήσουμε για τη σωτηρία της πατρίδας σας κι εσείς για το θέμα αυτό δεν μιλάτε σαν λογικοί άνθρωποι. Εμείς θα αποσυρθούμε και στο μεταξύ εσείς φροντίστε να σκεφθείτε κάτι λογικό. Προσέξτε μη σας παρασύρει η λέξη ντροπή σε πραγματικές ντροπές και συμφορές. Δεχθείτε τους λογικούς μας όρους και μη θέλετε να φανείτε ανώτεροι αλλά συνετοί απέναντι στους δυνατότερους.
Μήλιοι (μετά από σύντομη διαβούλευση μεταξύ τους):  Δεν αλλάζουμε γνώμη, έχουμε εμπιστοσύνη στην τύχη, στους θεούς και στους Λακεδαιμονίους, σας προτείνουμε όμως να  είμαστε φίλοι και να φύγετε  αφού κάνουμε  συνθήκη ωφέλιμη και για τους δυο μας.
Αθηναίοι: Στηρίζεστε σε μελλοντικές ελπίδες και δεν βλέπετε την πραγματικότητα. Τα παίξατε όλα για όλα και θα τα χάσετε όλα.


Κυριακή 22 Μαρτίου 2015

  Η τρομοκρατία δεν είναι επαναστατική ιδεολογία
 Η τρομοκρατία που αυτοπροβάλλεται ως επαναστατική ιδεολογία με μόνο επιχείρημα την βία και τον θάνατο  είναι το αποτέλεσμα της προπαγάνδας ότι στις αστικές κοινωνίες του λεγόμενου πολιτισμένου κόσμου  δεν υπάρχουν αθώοι και ότι  όλοι χωρίς εξαίρεση είναι υπεύθυνοι για την αδικία που γινόταν και για την αδικία που γίνεται· γι’ αυτό, λένε, κάθε μορφή βίας σε βάρος τους είναι αποδεκτή. 
  Αφού είναι έτσι, απέναντι στους τρομοκράτες η μόνη απάντηση που μου έρχεται είναι «κάθε μορφή βίας σε βάρος τους είναι αποδεκτή». 

Παρασκευή 20 Μαρτίου 2015

Ελευθερία δεν είναι αφηρημένη έννοια

Η ελευθερία δεν είναι αφηρημένη έννοια, είναι κάτι ζωντανό, ανθρώπινο, δικό μου δικό σου, του πλαϊνού σου, όλων· είναι αυτό χωρίς το οποίο ο άνθρωπος δεν είναι άνθρωπος, είναι δούλος αναλώσιμος και δυστυχής.
 Για να μείνει ζωντανή απαιτεί υπευθυνότητα, δυναμισμό, υψηλοφροσύνη και μαχητικότητα απέναντι στους ύπουλους σφετεριστές που καραδοκούν γιατί σε θέλουν δειλό υποχείριο· απέναντι στην συστηματική παραπληροφόρηση που επηρεάζει την κρίση σου και σου υπαγορεύει τις αποφάσεις και τις επιλογές σου  για να σε μετατρέψει σε μόριο μιας χειραγωγήσιμης μάζας· απέναντι στα ασήμαντα υλικά πράγματα που αφήνεις να ελέγχουν τις επιθυμίες σου· απέναντι στο ίδιο σου το υποσυνείδητο που σου υπαγορεύει τον ατομισμό, την πλεονεξία, την ασυδοσία, το συμφέρον, την υποστολή του φρονήματος και τον φόβο.
Η ελευθερία θέλει γυμνό και πάντα όρθιο το τρομερό σπαθί σου, γιατί, αν το σπαθί χαμηλώσει, θα 'χει χαθεί για σένα προσωπικά, θα 'χει πεθάνει και για το έθνος σου, αφού  έθνος δούλων δεν υπάρχει. Και τότε θα πρέπει ν’ αρχίσεις να πολεμάς από την αρχή, θα πρέπει να δώσεις και τη ζωή σου για ν’ αναστηθεί, και συ θα την δώσεις, γιατί θα έχεις πια καταλάβει ότι χωρίς ελευθερία δεν αξίζει να ζεις.


«Η συνείδηση της κοινωνίας νοσεί»

Κάποτε συγγραφείς, καλλιτέχνες, διανοούμενοι, φιλόσοφοι, ποιητές, επιστήμονες λειτουργούσαν σαν καμπανοκρούστες στις συνειδήσεις των ανθρώπων για να τους ξυπνήσουν από τον λήθαργο, τους δάνειζαν τα μάτια της ψυχής τους για να ατενίσουν καθαρά τον κόσμο, αμφισβητούσαν, διαμόρφωναν ρεύματα, περνούσαν μηνύματα, άλλαζαν την πορεία της ζωής.
            Τώρα ποιοι διαμορφώνουν συνειδήσεις; Τηλεοπτικές περσόνες των Μέσων Μαζικής Εμπλοκής, οικονομικής και κομματικής, και εγκάθετοι διαχειριστές ιστοσελίδων και λογαριασμών στα κοινωνικά δίκτυα, αυτάρεσκοι αγράμματοι ξερόλες που εξαπολύουν κοινοτυπίες, ιδεολογήματα, ψευτοσκεπτικισμό, ακρότητες, γελοιότητες, ερωτισμό χωρίς έρωτα, ανθρωπισμό με ψεύτικα δάκρυα, αμφισβήτηση του καναπέ και ηρωοποίηση του κακού. Και μέσα στον συρφετό πρώτοι και χειρότεροι βουλευτές κλόουν, υπουργοί μαριονέττες, πρωθυπουργοί χωρίς όραμα, γνώση και ηθική, καραγκιόζηδες και ντενεκέδες που εσύ ο αφελής και μοιραίος χειροκρότησες με μανία.

Έτσι γίνεται χρόνια τώρα κι εσύ καημένε τώρα διαπιστώνεις ότι η συνείδηση της κοινωνίας σου νοσεί, ότι ο ατομισμός, ο ωφελιμισμός, η εκμετάλλευση, η προδοσία, η απιστία, η απάτη και η βία απροσχημάτιστα και ανενδοίαστα κατακλύζουν τη ζωή σου κι αναρωτιέσαι πώς και πότε έγινε αυτή η εκτροπή. «Ανεπαισθήτως» θα σου απαντούσε ο ποιητής, αν είχε μείνει κανένας ποιητής. 

Τετάρτη 18 Μαρτίου 2015

Μη αγαπητοί μου σοφολογιώτατοι,
  επειδή επικαλείσθε όποιον σας βολεύει κατά περίστασιν,
                      λάβετε μιαν απαντησούλα Αριστοτελικής                                                         εμπνεύσεως.
Με αφορμή συχνά – πυκνά δακρύβρεχτα κηρύγματα που καταλήγουν με ολίγον από Αδελφούς Καραμαζώφ «Όλοι στον αιώνα τους χώρισαν και γίνανε μονάδες, ο καθένας τουςτραβιέται στη μονιά του, ο καθένας απομακρύνεται απ’ τον άλλον, κρύβεται και κρύβει το έχει του και καταλήγει να απωθεί τους ομοίους του και να απωθείται απ’ τους» καταθέτω ενστάσεις τρεις:
α) Είναι εντελώς αυθαίρετο να υποστηρίζει κάποιος ότι αυτό που περιγράφεται στο απόσπασμα συνέβη στον αιώνα τους (εδώ ο καθένας βάζει όποιον αιώνα θέλει).
β) Είναι  εντελώς ανυπόστατο ότι αυτό αποτελεί εκτροπή του ανθρώπου.
γ) Τέλος είναι εντελώς υποκριτικό εκ μέρους των πάσης φύσεως αυτοαποκαλούμενων δάσκαλων και στοχαστών να στιγματίζουν αυτή την συμπεριφορά του ανθρώπου.

Αιτιολόγηση των παραπάνω:
Πρώτον, ο αποκομμένος άνθρωπος δεν είναι φαινόμενο του «αιώνα τους». Ως τεκμήριο αναφέρω ότι το θέμα τους ηθελημένης απομόνωσης το βρίσκουμε στα «Προβλήματα», μια συλλογή από πραγματείες που συμπεριλαμβάνονται στο Corpus των έργων του Αριστοτέλη, όπου ο απομονωτισμός συνδέεται με τον βαθμό ευφυίας. Τον συσχετισμό αυτόν ο Κικέρων στο έργο του Tusculanae disputationes τον  αποδίδει στον Αριστοτέλη.

Εκ δευτέρου, ο απομονωτισμός δεν αποτελεί εκτροπή σύμφωνα με τον εξής συλλογισμό: εάν ο άνθρωπος τείνει να θέλει να λειτουργεί ως αποκομμένη μονάδα, σημαίνει ότι αυτό αποτελεί φυσική του προδιάθεση, και τότε, αν λάβουμε υπ’ όψη το Αριστοτελικό ότι  «η φύσις ουδέν μάτην ποιεί», αβίαστα καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι η φύση θέλει τον άνθρωπο «μονώτη» (ο όρος είναι Αριστοτελικός) για να είναι πιο συγκεντρωτικός, πιο διεκδικητικός, πιο επιθετικός, πιο ανταγωνιστικός για χάρη του ίδιου και τους ομάδας που προστατεύει.

Τρίτον, ο Αριστοτέλης λέει ότι ο κακός κτίστης έχει κάτσει δίπλα σε κακό μάστορα και ο κακός κιθαριστής δίπλα σε κακό μαέστρο, άρα και ο άνθρωπος χωρίς αρετή δίπλα σε κακό δάσκαλο. Η διδασκαλία της αρετής ήταν κατά τον Σωκράτη, τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη το μέγιστο μάθημα. Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη η ηθική πρέπει να διδαχθεί γιατί δεν είναι φυσικό χαρακτηριστικό, αλλά ο άνθρωπος την έχει μόνο ως μια φυσική προδιάθεση που μπορεί να καλλιεργηθεί με εθισμό και διδασκαλία, ώστε σε κάθε περίσταση να επιλέγει ελεύθερα το κοινωνικώς ορθόν και το δέον, με στόχο την ευημερία του ίδιου και τους ομάδας του. Αν, λοιπόν, σήμερα οι άνθρωποι δεν έχουν αρετή και επιδεικνύουν μόνον έναν ορμέμφυτο επιθετικό απομονωτισμό και ωφελιμισμό, όπως τον περιγράφει το απόσπασμα, αυτό σημαίνει ότι οι δάσκαλοι, οι πνευματικοί ταγοί και η κοινωνία ολόκληρη απέτυχαν να διδάξουν την ηθική αρετή, και τώρα με περισσή υποκρισία κρύβουν την αποτυχία τους πίσω από αυθεντίες, εν προκειμένω τον Ντοστογιέφσκι.


Όπερ έδει δείξαι
Πολυαγαπημένε μου Πλάτωνα,
Σε σένα, που έντυσες με βασιλικό μεγαλείο τους ανθρώπους της γνώσης,  που τους έδωσες την ψηλότερη θέση στην κοινωνική ιεραρχία, για να έχουν ως δύναμή τους ανά τους αιώνες αυτήν την μοναδική αναγνώριση, σε σένα – και μη με θεωρήσεις  αχάριστη - θέλω να επισημάνω κάποιες αντιφάσεις στην Πολιτεία σου για να τις διορθώσεις αν θέλεις. Αλλιώς θα το κουβεντιάσουμε όταν, ελπίζω μετά από πολλά χρόνια, συναντηθούμε, αλλά  πρόσεχε, γιατί τα κόλπα σου στον διάλογο μου τα διδάσκεις μια ζωή και τα ξέρω. 
Λοιπόν, λες ότι ο φιλόσοφος είδε κατάματα τον Ήλιο και το ύψιστο Αγαθό και έφθασε στο ανώτατο σημείο της γνώσης και της ηθικής· αφού έτσι είναι, τότε γιατί αμφισβητείς την δυνατότητά  του να διαχειριστεί την προσωπική του ζωή και την πολιτική του δύναμη και του θέτεις κανόνες ζωής και αυστηρές προειδοποιήσεις;
Συγκεκριμένα γράφεις ότι το κράτος πρέπει να αναλαμβάνει τα παιδιά των φιλοσόφων για να  εκμηδενίζεται το ενδιαφέρον του για την απόκτηση πλούτου και να παραμερίζονται τα προσωπικά συναισθήματα που ευνοούν τον νεποτισμό. Ακόμη ότι απαγορεύονται στον φιλόσοφο τα γλυκά (έ, όχι πια) και τα  καρυκεύματα (δεν πειράζει, εντάξει)  και ότι γενικά η διαβίωση των φυλάκων πρέπει να διέπεται από αυστηρό πνεύμα λιτότητας.
Και επικαλείσαι ακόμη και τον Ηράκλειτο για να  προειδοποιήσεις  τον  φιλόσοφο που έφθασε στο ύψιστο σημείο της γνώσης και της ηθικής για το τι θα συμβεί αν ξεφύγει από την τάξη και παρεκτραπεί «Ούτε ο ήλιος δεν μπορεί να υπερβεί τα όρια μέσα στα οποία κινείται. Αν τυχόν και τα υπερβεί, τότε οι Ερινύες, οι βοηθοί της Δικαιοσύνης θα τον βρουν και θα τον επαναφέρουν στην τροχιά του»

Το βλέπεις και συ, αγαπημένε μου Πλάτωνα, ότι ναρκοθετείς αυτό που υποστηρίζεις, ότι δηλαδή όποιος φθάσει στην απόλυτη γνώση φθάνει και στην απόλυτη ηθική. 
Πολυαγαπημένε μου Αριστότ, όπως σε λέγαμε χαϊδευτικά στην Σορβόννη,
 Είθισται οι καλοί μαθητές να αμφισβητούν και να αυθαδιάζουν, άλλωστε και συ αυτό έκανες κι εγώ σε ακολουθώ.
Λες ότι η ηθική αρετή αποτελεί επίκτητο χαρακτηριστικό του ανθρώπου που κατακτιέται με διδασκαλία και διαρκή άσκηση από νεαρή ηλικία, ώστε ο άνθρωπος να εθισθεί με πλήρη συνείδηση και ελεύθερη προαίρεση να επιλέγει απαρεγκλίτως σε κάθε περίσταση το σωστό. Αυτό το σωστό βρίσκεται στο μέσον ανάμεσα σε δύο κακίες, την υπερβολή και την έλλειψη, μόνο που αυτό το μέσον δεν είναι ένα σταθερό σημείο, αλλά ανάλογα με την περίσταση μετατίθεται είτε προς  την μεριά της υπερβολής είτε προς την μεριά της έλλειψης και ο άνθρωπος πρέπει να το βρίσκει στηριζόμενος στην ηθική και την λογική του και σ’ αυτά που ορίζουν οι σοφοί που διαμορφώνουν το δέον για το κοινωνικό σύνολο· τελικώς απόδειξη ότι κατάφερε να βρει το μέσον της αρετής είναι  ο κοινωνικός έπαινος.
Δεν εξετάζεις όμως καθόλου την περίπτωση κατά την οποίαν η ηθική και λογική του ανθρώπου δεν θα συμπίπτουν μ’ αυτό που ο σοφός και η κοινωνία ορίζουν ως ορθόν και δέον. Νομίζω ότι δεν εξετάζεις αυτή την περίπτωση απλώς γιατί θεωρείς αυτονόητο ότι η διδασκαλία και η άσκηση στην ηθική αρετή έχουν συγκεκριμένο προσανατολισμό και περιεχόμενο, αυτό δηλαδή που ορίζει η πόλη, το πολίτευμα και το σύστημα γενικώς, ώστε ο εκπαιδευόμενος στην ηθική αρετή να βρίσκει το μέσον και το άριστον ακριβώς εκεί που έχει εκπαιδευθεί να το βρίσκει. Και το κακό είναι ότι και σε άλλο σου σύγγραμμα επανέρχεσαι και γράφεις ότι η παιδεία πρέπει να έχει αποκλειστικά δημόσιο χαρακτήρα για να διαμορφώνει ακριβώς το είδος του πολίτη που εξυπηρετεί τους σκοπούς της πόλης. Άρα το «ο άνθρωπος οφείλει να μάθει με πλήρη συνείδηση και ελεύθερη προαίρεση να επιλέγει το σωστό» πάει περίπατο.
Πρόβλημα, δάσκαλε.


Δευτέρα 16 Μαρτίου 2015


Δημοκρατικόν Μανιφέστον  του Αλέξανδρου Παπαναστασίου
 Δημοσιευμένο στις 22 Φεβρουαρίου 1922 αποτελεί μάθημα πολιτικής σκέψης για το 2015 (όλβιος ος της ιστορίης έσχεν μάθησιν)

 Η κρισιμότης, εις την οποίαν έχουν περιέλθει τα εθνικά μας πράγματα, και οι μεγάλοι κίνδυνοι προς τους οποίους φερόμεθα, επιβάλλουν περισσότερον από πάντοτε γυμνήν, οσονδήποτε ωμή και αν είναι, την αλήθειαν.
Και την αλήθειαν αυτήν όπως την βλέπομεν και την πιστεύομεν, θεωρούμεν καθήκον μας να διακηρύξωμεν.
Η Ελλάς, πιστή εις τας παραδόσεις και τας υποχρεώσεις της, εν πλήρει γνώσει των συμφερόντων και συναισθήσει των δικαιωμάτων της, καταπνίξασα έκθεσμον εσωτερικήν αντίδρασιν, εισήλθεν εις τόν παγκόσμιον πόλεμον και ηγωνίσθη και αυτή ολοψύχως προς επικράτησιν του δικαίου, εξασφάλισιν της εθνικής ελευθερίας καί παγίωσιν της ειρήνης εις την Ευρώπην. Και, εμπιστευθείσα τα δίκαιά της εις τούς Μεγάλους Συμμάχους, τους παλαιούς προστάτας καί φίλους της, είδε τας προσδοκίας της δικαιουμένας.[...]
Όμως τα πράγματα μετεβλήθησαν άρδην από της 22ας Νοεμβρίου 1920. Αι σύμμαχοι Μεγάλαι Δυνάμεις, βλέπουσαι κατά ποίον τρόπον επεδίωκαν τα κυβερνωντα κόμματα να λύσουν το δυναστικόν ζήτημα, εδήλωσαν επισήμως ότι: «Δεν θέλουν να επέμβουν εις τα εσωτερικά πράγματα της 'Ελλάδος,  αλλ’ είναι ηναγκασμέναι να δηλώσουν δημοσία, ότι η παλινόρθωσις επί του θρόνου της Ελλάδος, ενός ηγεμόνος του οποίου η όχι νομιμόφρων στάσις καί διαγωγή απέναντι των Συμμάχων κατά την διάρκειαν του πολέμου εγένετο δι’ αυτούς πηγή δυσχερειών και απωλειών σοβαρών, δεν θα ηδύνατο να θεωρηθή παρ’ αυτών ει μη ως κύρωσις παρά της Ελλάδος των εχθρικών πράξεων του Βασιλέως Κωνσταντίνου.[...]
Την εξαιρετικήν σοβαρότητα της τοιαύτης δηλώσεως, ανεξαρτήτως της βασιμότητος ή μη των κατά του Βασιλέως ισχυρισμών των Συμμάχων, ἐκρυψαν από τον λαόν τα  κυβερνώντα κόμματα και  δια της σκηνοθεσίας του δημο­ψηφίσματος της 22ας Νοεμβρίου 1920 έρριψαν εφ’ ολοκλήρου του ελληνικού έθνους την ευθύνην της παλινορθώσεως του Βασιλέως Κωνσταντίνου[...]
Έκτοτε επισωρεύονται αι εθνικαί συμφοραί.  Η Ελλάς εξέπεσεν από την επίζηλον θέσιν που είχεν εις το πλευρό των Συμμάχων. Κάθε οικονομική αρωγή εκ μέρους αυτών διεκόπη. Ο Βασιλεύς, επανελθών, δεν ανεγνωρίσθη. Ανεγνωρίσθη όμως ο Κεμάλ και η Κυβέρνησις της Αγκύρας ως νόμιμος και ως κυρίως εκπροσωπούσα την Τουρκίαν. Η Συνθήκη των Σεβρών εγκατελείφθη και όχι μόνον αφέθημεν κατάμονοι να επιβάλωμεν την ειρήνην εις τους Τούρκους, αλλά και περιοριζόμε- θα από τους Συμμάχους εις την πολεμικήν μας δράσιν.
Σύμμαχοι Δυνάμεις συνάπτουν συμφωνίας με τους Τούρκους, διευκολύνουν την στρατιωτικήν των ενίσχυσιν και υποστηρίζουν τας πλέον παραλόγους αξιώσεις των.
Επίπλέον η Βόρειος Ήπειρος, ενώ είχε κατακυρωθή εις την Ελλάδα δια διεθνούς πράξεως, παραχωρείται από τας ιδίας συμμάχους Δυνάμεις εις την Αλβανίαν. Η διά τήν αποκατάστασιν των Δωδεκανήσων ανειλημμένη υποχρέωσις αθετείται αδιαμαρτυρήτως. Τέλος, ακόμη και ύστερα από αιματηροτάτους και επιτυχείς αγώνας του στρατού μας, όχι μόνον δεν γίνεται πλέον κανείς λόγος περί σεβασμού της μετά της Τουρκίας συνθήκης, αλλά και πανταχόθεν επιδιώκεται η  απομάκρυνσίς μας από την Μικράν Ασίαν, υποστηρίζεται μεταξύ των Συμμάχων- κατά παράβασιν της από αιώνος ισχυούσης αρχής διά τας απελευθερουμένας από την Τουρκίαν χώρας- η αποκατάστασις της πλήρους Τουρκικής κυριαρχίας και διοικήσεως εις τα απελευθερωθέντα τμήματα της Μικράς Ασίας, εσχάτως δε και της Ανατολικής ακόμη Θράκης, δια να χαθή κατόπιν με την σειράν της και η Μακεδονία. Παριστάνονται δε σήμερον αι κυρωθείσαι δια συνθήκης εθνικαί μας διεκδικήσεις ως κατακτητικαί από τα  ίδια συμμαχικά στόματα, τα οποια προηγουμένως εκήρυτταν ότι η διατήρησις της Τουρκικης κατακτήσεως εις την Θράκην και την Δυτικήν Μικράν Ασίαν αντίκειται εις το δίκαιον, την ιδέαν της εθνικης ελευθεράς και τον ανθρωπισμόν. Παντού όπου προηγουμένως ευρίσκαμεν θερμήν φιλικήν υποδοχήν και αμέριστον υποστήριξιν, συναντώμεν τώρα, εις όλα μας τα ζητήματα, δυσμένειαν και εχθρότητα.
Εις τοιούτο δε  σημείον έχουν περιέλθει τα πράγματα, ώστε, ενώ από τεσσάρων μηνών η Κυβέρνησις  εκλιπαρεί την επέμβασιν των Συμμάχων πρός ειρήνευσιν, συμμαχική συμφωνία προς τούτο, έστω και πόρρωθεν ικανοποιούσα τας αξιώσεις μας και δυναμένη εν ταυτώ να επιβληθή εις τους Τούρκους από τους Συμμάχους, απεδείχθη αδύνατος. Μόνον με εντελή καταστροφήν των εθνικών μας δικαίων φαίνεται ότι θα ήτο κατορθωτή συμμαχική συμφωνία.
Κατ’ ακολουθίαν μοιραίως φερόμεθα εις εξακολούθησιν της πολεμικής καταστάσεως με παντελή  ιδικήν μας απομόνωσιν και έμμεσον και άμεσον ακόμη υποστήριξιν των Τούρκων εκ μέρους των παλαιών φίλων και προστατών της Ελλάδος, των χθεσινών συμπολεμιστών και συμμάχων μας.
Η τοιαύτη καταστροφή επήλθε και συνεχίζεται, διότι οι υπεύθυνοι κυβερνήται απέκρυψαν την αλήθειαν από τον λαόν [...]
Προς περιφρούρησιν των νομίμων αυτών εθνικών μας αξιώσεων έχομεν  ανάγκην της αμερίστου συνδρομής των παλαιών προστατών, φίλων και συμμάχων της Ελλάδος.[...]
Είναι ψεύδος ότι τούτο αποτελεί οπωσδήποτε επέμβασιν εις την διακυβέρνησιν του τόπου, μείωσιν της αυτοτελείας του. Εφ’ όσον το Έθνος έχει ανάγκην της συνδρομής των συμμάχων Δυνάμεων και είναι αποφασισμένον μαζύ τους να βαδίση εις το μέλλον, όπως και εις το παρελθόν, αυτό τουτο τό Έθνος, ορμώμενον από την επίγνωσιν των υπερτάτων συμφερόντων του, ελευθέρως και αυτοπροαιρέτως, θα εκδηλώση, κατά τρόπον αποκλείοντα κάθε αμφισβήτησιν και δισταγμόν, την τοιαύτην ειλικρινή του πρόθεσιν.[...]
Εξ ονόματος των Δημοκρατικών Φιλελευθέρων.





 Είναι προνόμιο να μιλάς Ελληνικά

Είναι προνόμιο να μιλάς Ελληνικά, τη γλώσσα όπου  πρωτογράφτηκε  ιστορία, φιλοσοφία, ποίηση, θέατρο, μαθηματική θεωρία, αστρονομία, ιατρική.
Είναι προνόμιο να μιλάς Ελληνικά, μια γλώσσα που λειτουργεί σαν πνευματική άσκηση, καθώς στην γλώσσα αυτή υπάρχει η πληρέστερη αντιστοιχία ανάμεσα στην λέξη και στο εννοιολογικό της  περιεχόμενο.  Μερικά παραδείγματα αποδεικνύουν την παραπάνω θέση:
«άρχων» αυτός που έχει δική του γη (άρα (γή) + έχων). Η ιδιοκτησία γης ήταν προϋπόθεση εξουσίας, έτσι προήλθε η σημασία της λέξης.
«βοηθός» αυτός που στο κάλεσμα τρέχει (βοή=φωνή + θέω (τρέχω)
«αστήρ» αυτό που δεν στέκεται, που κινείται από το α στερητικό + το θέμα -στη  του ίστημι = στέκομαι).  Σημειωτέον ότι οι αρχαίοι γνώριζαν τις κινήσεις των αστέρων.
«φθόνος» από το ρήμα φθίνω (μειώνομαι) Πράγματι ο φθόνος είναι συναίσθημα, που σιγά-σιγά φθίνει, καταστρέφει τον φθονούντα. Και, βέβαια, όταν αναφερόμαστε σε κάτι που είναι τόσο πολύ ώστε να μην φθίνει (τελειώνει), το χαρακτηρίζουμε «άφθονο» από το στερητικό  α +φθόνος
«ωραίος» προέρχεται από την «ώρα», διότι για να είναι κάτι ωραίο, πρέπει να έλθει και στην ώρα του.
«ελευθερία» από το ελεύθω  (πηγαίνω) +ερώ  (αγαπώ), σημαίνει  το να πηγαίνει κανείς όπου αγαπά
«αγαλλίασις» από αγάλλομαι + ίαση(=γιατρειά), είναι η ευχαρίστηση που προέρχεται από οτιδήποτε όμορφο, και γιατρεύει την ψυχή
«άγαλμα» από το αγάλλομαι =ευχαριστιέμαι, εκφράζει την ευχαρίστηση των θεών από τα ομοιώματα που τους αφιέρωναν οι θνητοί. Σ’ αυτό το σημείο, δεν μπορούμε παρά να σταθούμε στην ελληνικής ρίζας λέξη statua (ίστημι) που χρησιμοποιούσαν οι Λατίνοι για το άγαλμα και δηλώνει αυτό που στέκει ακίνητο. Από αυτό το παράδειγμα φαίνεται η τεράστια διαφορά στη φιλοσοφία μεταξύ των δύο γλωσσών: αυτό που είναι κάτι τόσο βαθύ εννοιολογικά στα Ελληνικά, για τους Λατίνους είναι απλά ένα ακίνητο πράγμα. Και μόνο από αυτό το παράδειγμα επιβεβαιώνεται ότι: «πλή γλώσσα σημαίνει και απλή σκέψη»

Είναι προνόμιο να μιλάς Ελληνικά, μια γλώσσα τόσο εκφραστική και τόσο πλαστική που αποδίδει έννοιες που δεν έχει μπορέσει να αποδώσει καμιά άλλη γλώσσα, όπως άμιλλα, θαλπωρή και φιλότιμο, που διαχωρίζει έννοιες όπως καμιά άλλη γλώσσα, όπως τη ζωή από το βίο, την αγάπη από τον έρωτα, που διαφοροποιεί έννοιες διατηρώντας το ίδιο ριζικό θέμα, όπως το ατύχημα από το δυστύχημα, το συμφέρον από το ενδιαφέρον.

Είναι προνόμιο να μιλάς Ελληνικά,  μια γλώσσα που δεν κρύβει μόνο σοφία αλλά έχει και μουσικότητα. Στην αρχαιότητα η γλώσσα ονομαζόταν «αυδή» από το ρήμα αείδω (=τραγουδώ). Όπως γράφει ο Νικηφόρος Βρεττάκος:
«Όταν κάποτε φύγω από τούτο το φώς, θα ελιχθώ προς τα πάνω, όπως ένα ποταμάκι που μουρμουρίζει. Κι αν τυχόν κάπου ανάμεσα στους γαλάζιους διαδρόμους συναντήσω αγγέλους, θα τους μιλήσω Ελληνικά, επειδή αυτοί δεν ξέρουνε γλώσσες, μιλάνε μεταξύ τους με μουσική».

Είναι προνόμιο να μιλάς Ελληνικά, αλλά αυτό δεν μπορούν να το καταλάβουν όσοι κυλιούνται στην αμορφωσιά και την άγνοια, την αναίδεια και την ρηχότητα. Δείγματα αυτού του πνευματικού επιπέδου είναι η απλοποίηση της γραφής, τα greeklish και η χρήση των αγγλικών.

Θέματα σχετικά με τη γλώσσα:
            Απλοποίηση της γραφής , δηλαδή κατάργηση γραμμάτων  με τον ίδιο ήχο και η διατήρηση του απλούστερου, για παράδειγμα όχι η, ι, υ, ει, οι, αλλά μόνο ι. Το λιγότερο που μπορείς να πεις σ’ αυτούς που υποστηρίζουν κάτι τέτοιο είναι ότι σωστά υπάρχουν και πρέπει να εξακολουθήσουν να υπάρχουν όλα τα γράμματα, ασχέτως αν αυτό ξεπερνάει το δικό τους νοητικό επίπεδο.  Γιατί ο τρόπος που γράφεται μια λέξη αποκαλύπτει την ετυμολογία της, άρα και τη σημασία της.  Για παράδειγμα, η λέξη «πειρούνι» πρέπει να γράφεται με «ει» γιατί προέρχεται από το ρήμα «πείρω» που σημαίνει τρυπώ/διαπερνώ, ακριβώς επειδή τρυπάμε μ’ αυτό το φαγητό για να το πιάσουμε. Η «κριμένη υπόθεση» είναι η δικασμένη υπόθεση, ενώ η «κρυμμένη υπόθεση» είναι αυτή που μένει κρυφή ή ανεξιχνίαστη.
         Αν ξέρεις τη σημασία της λέξης την γράφεις σωστά και αν την δεις γραμμένη σωστά καταλαβαίνεις τη σημασία της.

          Τα greeklish τα χρησιμοποιούν κάποιοι νομίζοντας ότι κάνουν  κάτι μοντέρνο και επαναστατικό.  Μεγαλύτερη ανοησία δεν υπάρχει. Η απόδοση της ελληνικής γλώσσας με λατινικά γράμματα χρησιμοποιήθηκε και στο παρελθόν σε εποχές που ο ελληνισμός βρισκόταν υπό ξένη κατοχή.  Συνεπώς τα greeklish είναι παλιό εφεύρημα, είναι παραλλαγή των καραμανλήδικων και των φραγκολεβαντίνικων. Καραμανλήδικα έγραφαν οι Έλληνες ορθόδοξοι της Καππαδοκίας στους οποίους επιβαλλόταν ως επίσημη γλώσσα η τουρκική. Τα φραγκολεβαντίνικα συνηθίζονταν στο Αιγαίο επί Ενετοκρατίας. Υπάρχουν αρκετά δείγματα από αυτόγραφα χειρόγραφα εκείνης της εποχής, όπου ελληνικά κείμενα είναι γραμμένα με αυτόν τον τρόπο, όπως π.χ. η κωμωδία "Fortounatos" από τον Μάρκο Αντώνιο Φώσκολο (1655). Υπάρχουν ακόμα δείγματα από βιβλία τυπωμένα με τέτοιο τρόπο, όπως το βιβλίο "I Mera tou Hristianou" που φυλάσσεται σήμερα στο Βενετικό Μουσείο της Νάξου. Κάτι ανάλογο ήταν και τα "φραγκοβλάχικα", όρος με υποτιμητική σημασία, που αναφερόταν αρνητικά στην χρήση των greeklish από τους Βλάχους.

            Η χρήση των αγγλικών ανάμεσα σε έλληνες είναι ξιπασιά. Μ’ αυτό δεν δείχνουν ότι είναι Αγγλοσπουδαγμένοι αλλά ότι δεν είναι καθόλου σπουδαγμένοι, αλλιώς θα σέβονταν την γλώσσα που έχει δώσει λέξεις σε όλες τις γλώσσες. Και θα τους δώσω ένα παράδειγμα από τον χώρο του άμεσου ενδιαφέροντός τους την  ιστορία της λέξης money. Η λέξη έχει τη ρίζα της στο αρχαίο ελληνικό επίθετο  μονία (=μόνη), το οποίο αποδιδόταν στην θεά Ήρα. Το ιερό της Μονίας Ήρας - Iuno Moneta στα λατινικά- στην αρχαία Ρώμη βρισκόταν στον χώρο που βρισκόταν και το νομισματοκοπείο της αυτοκρατορίας κι έτσι πολύ φυσικά το νόμισμα που κοβόταν το λέγανε moneta  και έτσι η ελληνική λέξη  πέρασε σ’ ολόκληρο τον κόσμο.  
Επίλογος:  Είναι προνόμιο να μιλάς και να γράφεις Ελληνικά κι ας κάνεις  λάθη, άλλωστε η γλώσσα έχει αντέξει εκατομμύρια λάθη και αλλοιώσεις μέσα στους αιώνες, εκείνο μόνο που δεν αντέχει κανένας ζωντανός οργανισμός είναι η έλλειψη αγάπης.